Prozdrowotne właściwości kawy
2020-08-28
Kawa i jej właściwości prozdrowotne to temat szeroko dyskutowany przez naukowców. Kiedyś oskarżaliśmy ją o nadciśnienie i inne sercowe problemy. Teraz już wiemy, że pita w umiarkowanych ilościach, kawa działa pozytywnie na organizm. Jakie są więc prozdrowotne możliwości kawy?Zawsze liczy się skład, czyli związki aktywne zawarte w kawie
Kawa nie składa się tylko i wyłącznie kofeiny, chociaż z tą substancją nam się kojarzy, zresztą nie bez powodu. Ale kawa tak naprawdę zawiera około 1000 substancji roślinnych, bez obaw, nie będziemy ich wszystkich wymieniać, skupimy się na tych najważniejszych. Kofeina to nie wszystko, kawa to bogactwo wielu innych związków aktywnych. Oprócz kofeiny w kawie znajdziemy jeszcze:
- trygonelinę, pod wpływem palenia ziaren kawy powstaje z niej kwas nikotynowy, czyli witamina PP;
- alkohole diterpenowe: kafeol i kafestol, które wpływają na gospodarkę lipidową organizmu;
- polifenole o działaniu antyoksydacyjnym (kwas chlorogenowy, kwas chinowy, kwas kawowy);
- kwasy organiczne, takie jak: jabłkowy, cytrynowy, fosforowy;
- garbniki i węglowodany;
- proteiny i niewielkie ilości lipidów;
- witaminy z grupy B i związki mineralne (magnez, potas).
Oczywiście, nie w każdej filiżance kawy znajdziemy taką samą zawartość składników aktywnych. Skład danej kawy zależy od gatunku rośliny, warunków uprawy, rodzaju gleby oraz od samego sposobu jej wytwarzania.
Kofeina – sprawca całego zamieszania
Kofeina, czyli alkaloid, którego nie można pominąć, bo stymuluje układ nerwowy i odpowiada za najbardziej znane, pobudzające właściwości kawy. Tę właściwości kawy od stuleci doceniają Arabowie, którzy z powodów religijnych nie mogą pić alkoholu, dlatego też delektują się kawą i nazywają swoim winem, a sami są mistrzami w jej uprawie i przyrządzaniu. W świecie ludzi kofeina wywołuje dyskusje nad swoim wpływem na organizm. W świecie roślin sprawa jest prostsza. Rośliny produkują kofeinę, by chronić się przed szkodnikami. Zdecydowanie inaczej kofeina wpływa na organizm człowieka. Na pewno działa szybko, bo niemal natychmiast jest wchłaniana z przewodu pokarmowego i dostaje się do układu krążenia. Metabolizowana jest za to w wątrobie. Kofeina, kiedy znajdzie się w organizmie, to rozszerza naczynia krwionośne, co skutkuje zwiększonym przepływem krwi oraz pobudzeniem ośrodkowego układu nerwowego.
Kofeina wpływa na aktywność adenozyny i takich neuroprzekaźników, jak dopamina, serotonina czy noradrenalina. To wszystko sprawia, że kofeina:
- zwiększa koncentrację;
- usprawnia pracę mózgu;
- a nawet poprawia nastrój.
Czy kawa zawsze i na każdego działa tak pozytywnie? Kluczem do odpowiedzi na to pytanie jest słowo: umiar. Jak mówią nam aktualne badania naukowe, dla osób zdrowych bezpieczne jest przyjmowanie do 400 mg kofeiny dziennie (ok. 4 filiżanki kawy). 500 – 600 mg kofeiny dziennie może prowadzić do objawów niepożądanych, takich jak: nadpobudliwość, bezsenność, problemy żołądkowe, arytmia. Nie bez znaczenia jest też fakt, że kofeinę znajdziemy również w suplementach diety, lekach bądź napojach energetycznych i to one są najczęstszą przyczyną zatruć kofeiną.
Kawa a cukrzyca
Od 2002 roku, czyli od ukazania się wyników holenderskiego badania, wiemy że regularne picie kawy zmniejsza ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2. I jak się okazuje, im więcej, tym lepiej, bowiem wypijanie 3-4 filiżanek dziennie zmniejsza to ryzyko o 21%, a 5-6 filiżanek o 27%. Badanie to stanowiło początek analiz nad wpływem kawy na ryzyko powstania cukrzycy. Z kolei meta-analizy, czyli podsumowanie naukowej wiedzy z 2014 i 2018 roku udowodniły, że picie trzech filiżanek kawy dziennie zmniejsza ryzyko cukrzycy o 21%, a pięciu o 29%. Jak kawa działa na cukrzycę? Kawa, a właściwie znajdujące się w niej polifenole, kofeina, potas, magnes, witamina PP, zmniejszają insulinooporność oraz poprawiają metabolizm glukozy.
Kawa i choroby neurodegeneracyjne
W szybko starzejących się społeczeństwach problem chorób neurodegeneracyjnych staje się palący. Dlatego wciąż poszukujemy substancji, które mogą pomóc. Ponieważ kofeina usprawnia pracę mózgu, nic więc dziwnego, że zbadano jej wpływ na chorobę Parkinsona i Alzheimera. A wyniki? No cóż, wyniki są obiecujące. Okazuje się, że trzy filiżanki kawy dziennie zmniejsza ryzyko rozwoju choroby Parkinsona o 25%. A kofeina oprócz działania stymulującego ma również właściwości neuroprotekcyjne.
Kawa a problemy sercowe
Kawa często jest oskarżana o to, że podnosi ciśnienie krwi i tym samym przyczynia się do rozwoju schorzeń układu krwionośnego. Co na to badania? Z jednej strony istnieją doniesienia o tym, że kawa może powodować wzrost ciśnienia tętniczego krwi u osób, które nie piją jej na co dzień. Za to u osób, które piją kawę regularnie, wpływ na ciśnienie jest niewielki. Co więcej, w 2011 roku ukazały się wyniki szwedzkiego badania, w którym udowodniono, że wypijanie 1 – 5 kaw dziennie nie wpływa na ryzyko powstania niewydolności serca.
Do podobnych wniosków doszli autorzy meta-analizy z 2014 roku, wykazali w niej, że umiarkowane picie kawy (3 – 5 filiżanek dziennie) może nawet zmniejszać ryzyko chorób krążenia. Skąd to działanie kawy się bierze? Otóż ważnymi składnikami kawy są również antyoksydanty, czyli polifenole, takie jak kwas chlorogenowy, chinowy i kawowy. Substancje te neutralizują wolne rodniki i łagodzą tym samym stres oksydacyjny i działają przeciwzapalnie. Poprawiają funkcjonowanie śródbłonka naczyń i zwiększają dostępność tlenku azotu.
Kawa i choroby nowotworowe
Wypicie kawy nie zwiększa ryzyka wystąpienia większości nowotworów. Co więcej, coraz częściej pojawiają się informacje o działaniu ochronnym kawy na niektóre narządy. Zwłaszcza jeśli chodzi o nowotwory wątroby i jelita grubego. Zgodnie z badaniami, picie czterech filiżanek kawy dziennie może obniżać ryzyko wystąpienia tych nowotworów o 15-20%. Tutaj za pozytywne właściwości kawy również odpowiadają polifenole i ich antyoksydacyjna działalność.
Kawa? Na zdrowie
Kawa smakuje, poprawia nastrój i dodaje energii do działania. Do tego ma poparty nauką pozytywny wpływ na zdrowie. Pita w umiarkowanych ilościach może ze spokojem odnaleźć się jako składnik zdrowej, racjonalnej diety. Oczywiście powinny na nią uważać osoby cierpiące na choroby serca, problemy gastryczne czy kobiety ciężarne i karmiące piersią. Jednak informacje o jej wyłącznie negatywnym wpływie na zdrowie są zdecydowanie przesadzone.
Bibliografia:
1. Costa J, Lunet N, Santos C, et al. Caffeine exposure and the risk of Parkinson’s disease: a systematic review and meta-analysis of observational studies. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20182023/ (dostęp: 19.08.2020).
2. Ding M, Bhupathiraju SN, Satija A, et al. Long-term coffee consumption and risk of cardiovascular disease: a systematic review and a dose-response meta-analysis of prospective cohort studies. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24201300/ (dostęp: 19.08.2020).
3. Mesas AE, Leon-Muñoz LM, Rodriguez-Artalejo F, et al. The effect of coffee on blood pressure and cardiovascular disease in hypertensive individuals: a systematic review and meta-analysis. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21880846/ (dostęp: 19.08.2020).
4. Pelczyńska M., Bogdański P., Prozdrowotne właściwości kawy, Varia Medica 2019 tom 3, nr 4, strony 311–317.
5. Żukiewicz-Sobczak W., Krasowska E., , Sobczak P., Horoch A., Wojtyła A., Piątek J., Wpływ spożycia kawy na organizm człowieka, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2012, Tom 18, Nr 1, 71-76.
6. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/207194,prozdrowotne-wlasciwosci-kawy
Pokaż więcej wpisów z
Sierpień 2020
