Nie tylko Arabika. Rodzaje i gatunki kawy dla początkujących

NIE TYLKO ARABIKA.
RODZAJE I GATUNKI KAWY DLA POCZĄTKUJĄCYCH

Dyskusja o rodzajach kawy dla osób nieznających tematu brzmi jak rozmowa czarnoksiężników o składnikach eliksirów. Przewijające się w rozmowie terminy, takie tak „typica”, „czysty Bourbon” czy „Medellin excelso” wydają się czarną (!) magią, dopóki nie zrozumiemy, że chodzi zwyczajnie o… rodzaje i gatunki kawy. Bo kawa to roślina, której odmiany różnią się między sobą jak przysłowiowe polskie jabłka. I tak, jak miłośnicy czempionów niekoniecznie skuszą się na szarą renetę, tak smakosze jawajskiej Blue Mountain mogą kręcić nosem na pochodzącą z Brazylii Santos…

TRZY KRÓLOWE

Wszystkie znane gatunki kawy należą do rodziny kawowców (Rubiaceae), która liczy 104 członków. Spośród nich jednak tylko trzy są uprawiane w celu zaspokojenia światowego zapotrzebowania na poranną małą czarną. „Trzy Królowe” kawowe to: Coffea arabica – kawa arabska, czyli arabica; Coffea canephora, czyli robusta i znacznie mniej znana Coffea liberica. Ta ostatnia jest dziś zapewne najrzadziej uprawianą kawą na świecie. Choć jej produkcja zajmuje niecałe 1% globalnego rynku kawowego, to znawcy tematu twierdzą, że jej walorów smakowych nie powinno się lekceważyć… 

ARABICA – DELIKATNA KRÓLOWA?

Arabica to gatunek, który uważany jest za matkę kaw. Według legendy właściwości prażonych i zalanych wodą ziaren rośliny odkrył… etiopski pasterz. Sława magicznie pobudzającego naparu z Etiopii szybko trafiła do pobliskiego Jemenu, gdzie ok. VIII w. n.e rozpoczęto uprawę kawowego krzaczka. Stulecia później właśnie stąd, dzięki żądnym kawowego kopa plantatorom z Europy, arabica trafiła na podatny pod uprawę grunt – wulkaniczną Jawę, tropikalny raj wyspy Reunion czy, ok. XVIII w. – do amazońskiej selwy Brazylii.
Wysoka jakość ziaren i ich smak wynikają m. in. z dużej zawartości cukrów i tłuszczów, ale za to stosunkowo niewielkiej ilości kofeiny. Niestety, ten ostatni czynnik sprawia, że najszlachetniejszy gatunek kawy jest również najbardziej narażony na choroby i pasożyty, gdyż kofeina jest w przyrodzie jednym z najskuteczniejszych pestycydów. Jakie jest przeznaczenie kaw typu arabica? Ze względu na ich smak i aromat (wszystkie odmiany charakteryzują się lekko słodkim aromatem z domieszką kwiatowych nut) najlepiej sprawdzą się jako napar bez dodatków. Porządne espresso z ziaren Brazylia Santos polecamy każdemu, kto potrzebuje porannego kopa energii.
 

ROBUSTA – PRAWDZIWA TWARDZIELKA

Robusta jest twardszą i bardziej zahartowaną w bojach z kawowych sióstr. Czterokrotnie wyższa zawartość kofeiny sprawia, że jej uprawy są dużo odporniejsze na atak różnych chorób. Dodatkowo robusta nie jest zbyt wymagająca – można ją uprawiać na mniejszych wysokościach i przy niższej wilgotności. Efekt? Wietnam, czyli jeden ze światowych potentatów uprawy kawy, 97% swoich plantacji oddaje właśnie temu gatunkowi. Wysoka zawartość kofeiny wpływa na bukiet smakowy – napar jest bardziej intensywny, lekko kwaskowy i gorzki, a dymne nuty wyczuwalne podczas picia nie są rzadkością. Dlatego ziarna te lepiej sprawdzą się jako dodatek do kaw smakowych i napojów kawowych – ich intensywny aromat trudniej przytłumić. Chcecie się przekonać? Zaparzcie rano Early Bird Espresso, idealnie zrównoważoną mieszankę ziaren arabiki i robusty prosto z Indii!

RÓG OBFITOŚCI: TYPICA, BOURBON I KAWA Z NIEBIESKIEJ GÓRY…

Uprawy obu gatunków kawy są od stuleci polem bitwy o jak najbogatszy aromat produkowanych ziaren. W wyniku dekad eksperymentów powstały lokalne odmiany, których różnice są dla koneserów kawy i q graderów wyczuwalne tak łatwo, jak dla nas smaki…odmian jabłek.
Hodowla arabiki w Jemenie dała światu odmianę Typica, która na niderlandzkich statkach handlowych dopłynęła aż na Indonezję. Tutaj jej uprawa rozpowszechniła się niezwykle szybko, korzystając z wysokiej wilgotności wiecznie zielonych lasów i gościnności wulkanicznej gleby. Na jej bazie powstały m.in. mutacje Sumatra, Blue Mountain, Guatemala czy Kent. Co ciekawe, z Jemenu te same ziarna odpłynęły również w kierunku kolonii francuskich. Niedługo później pierwsze uprawy kawy na wyspie Ile Bourbon (dzisiejszym Reunion) zapoczątkowały odmiany Laurina, SL-34 czy French Mission.
Odkryta zaledwie 100 lat po arabice robusta również rozpoczęła  światowe tournée. Jej potencjał, wynikający ze skromniejszych wymagań, odkryli szybko Francuzi. Z początkiem XIX w. olbrzymie plantacje Indochin – dzisiejszego Wietnamu, Laosu i Kambodży – zaczęły dostarczać znakomitych ziaren. Dzisiaj robusta uprawiana jest chętnie na całym świecie, a najbardziej cenione odmiany lokalne to m.in. Catimors, Tupi czy Lempi.

W POGONI ZA IDEAŁEM

Koneserzy kawowych bukietów lubią mieć swoje ulubione gatunki. W zależności od indywidualnych preferencji smakowych dla nas „tą jedyną” może być najstarsza z odmian, Typica (czysta i słodkawa w smaku); kapryśny na plantacji, ale odwdzięczający się złożonym bukietem Red Bourbon lub ekskluzywna Geisha (osiągająca dziś na aukcjach zawrotne ceny). Poszukiwania idealnej odmiany kawy mogą trwać latami – a ich różnice smakowe najłatwiej wyłapać, parząc kawę tradycyjnie w naszych kawiarkach. Zachęcamy Was do kolejnych prób, i służymy pomocą w poszukiwaniach!